ตรวจสมรรถภาพปอด ใครบ้างควรตรวจ?

2 นาทีในการอ่าน

แชร์

ปอดเป็นอวัยวะที่มีความสำคัญมาก ถ้าปอดหยุดทำงาน เราจะตายภายในเวลาไม่กี่นาที หรือถ้าปอดทำงานได้น้อยกว่าปกติ เราจะมีอาการเหนื่อยง่าย หายใจลำบาก โรคปอดเรื้อรังเป็นจำนวนมากเกิดขึ้นช้า ๆ และค่อย ๆ ทำลายเนื้อปอดไปเรื่อย ๆ จนกว่าจะมีอาการคือ เหนื่อยง่าย หายใจลำบากก็อาจสายเกินไป การตรวจสมรรถภาพปอดในระยะแรก ๆ สำหรับผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงสูง หรือผู้ที่มีอาการทางปอดจึงมีความสำคัญอย่างมาก เพื่อการวินิจฉัยโรค ประเมินสภาพของผู้ป่วย และติดตามผลการรักษาโรค

ใครเสี่ยงโรคปอด

ผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงสูง ได้แก่

ผู้ที่อาศัยในบริเวณที่มีมลภาวะเป็นพิษสูง เช่น ใกล้โรงงานที่ปล่อยควันพิษ ควันรถยนต์ ควันบุหรี่
ทำงานในที่มีมลภาวะเป็นพิษสูง เช่น ทำงานในโรงงานมีฝุ่น ทำเหมือง โม่หิน มีไอสารเคมี
ผู้ที่สูบบุหรี่ ผู้ที่มีโรคปอดเรื้อรัง และอาจมีการทำลายเนื้อปอดและหลอดลม เช่น โรคหอบหืด ถุงลมโป่งพอง ฯลฯ

ใครมีอาการทางปอด

ผู้ที่มีอาการทางปอด ได้แก่

ผู้ที่ไอเรื้อรัง
ผู้ที่มีอาการเหนื่อยง่าย เพราะปอดเมื่อเสียหน้าที่จากการทำลายเนื้อปอดโดยพยาธิสภาพของโรคแล้ว ส่วนใหญ่จะไม่มีการกลับคืนมา ผู้ป่วยที่เป็นโรคปอดเรื้อรัง กว่าจะมีอาการเหนื่อย ปอดจะถูกทำลายไปมากแล้ว (เกิน 50%) และต้องทนทรมานจากอาการเหนื่อยหอบและหายใจลำบากจนเสียชีวิต

ตรวจสมรรถภาพปอด

การตรวจสมรรถภาพปอดทำได้ง่าย ไม่เจ็บตัว ใช้เวลาไม่มาก ไม่ต้องเตรียมตัวมาก เพียงแต่ใส่เสื้อผ้าที่หลวมไม่คับ เพื่อให้ออกแรงหายใจได้เต็มที่ และไม่ควรทานอาหารหนักก่อนมาทำ ผู้ที่ใช้ยาขยายหลอดลมควรหยุดยา รวมทั้งหยุดสูบบุหรี่ก่อน 24 ชั่วโมง ถ้าตรวจแบบทั่ว ๆ ไปจะใช้เวลา 15 – 30 นาที
การตรวจแบบมาตรฐานที่ใช้กันในโรงพยาบาลทั่วไปที่เรียกว่า Spirometry นั้น ตรวจปริมาตรที่หายใจเข้าออกและความเร็วที่เราหายใจออกแต่ละครั้ง ซึ่งผลจะได้เป็นกราฟบันทึกความสัมพันธ์ระหว่างปริมาณอากาศกับเวลาหรือเป็นอัตราความเร็วของการไหลของอากาศกับปริมาตร การแปลผลที่ออกมาจะเป็นผลปกติ (Normal) ผลมีการอุดตันของหลอดลมขณะหายใจออก (Obstructive Pattern) ผลมีปริมาตรอากาศหายใจเข้าออกแต่ละครั้งได้น้อยกว่าปกติ (Restrictive Pattern)และผลมีค่าต่ำกว่าปกติทั้งสองอย่างร่วมกัน (Mixed Pattern)
การตรวจแบบสมบูรณ์นั้นมีการทำอยู่ไม่กี่แห่งในประเทศไทย การตรวจหลายอย่างที่ทำ ๆ เพื่อการวิจัย แต่ที่นำมาใช้และมีประโยชน์ในการวินิจฉัยโรคและรักษาโรคนั้นมีดังนี้

o การตรวจวัดหาปริมาตรความจุอากาศปอดทั้งหมด (Total Lung Capacity)
o การตรวจวัดหาความสามารถในการแลกเปลี่ยนก๊าซในปอด (Diffusing Capacity)
o ความอิ่มตัวของออกซิเจนในเลือด (Oxygen Saturation) โดยใช้ Oximeter ซึ่งไม่ต้องเจาะเลือด
o การหาค่าของก๊าซในเลือดแดง (Arterial Blood Gases Determination)

การตรวจสมรรถภาพปอดอื่น ๆ ที่ห้องตรวจทำได้ แต่มักทำในการวิจัยมากกว่า ได้แก่ การตรวจหาความต้านทานของหลอดลม (Airway Resistance) การตรวจหาความยืดหยุ่นของปอด (Lung Compliance) การตรวจหาการแลกเปลี่ยนออกซิเจนสูงสุดในอากาศกับเลือด (Maximum Oxygen Uptake) และแรงหายใจเข้าสูงสุด (Maximum Inspiratory Pressure) เป็นต้น
การตรวจหาความไวของหลอดลมต่อสิ่งเร้า (Bronchial Challenge Test) เป็นการตรวจหาว่า หลอดลมของผู้ป่วยเมื่อหายใจเอาสิ่งที่ระคายหรือแพ้เข้าไปแล้ว หลอดลมจะรับสนองมากกว่าคนปกติ (Hyperresponsiveness) หรือไม่ การตรวจนี้มีประโยชน์ในการวินิจฉัยโรคหอบหืดในกรณีที่ประวัติและการตรวจอื่น ๆ ยังแสดงผลไม่ได้ชัดเจน