การผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกเทียมคือการผ่าตัดเพื่อนำส่วนของข้อสะโพกเดิมที่เสื่อมสภาพ กระดูกตายหรือแตกหักออก และทดแทนข้อใหม่ด้วยข้อสะโพกเทียม (Prosthesis) เพื่อให้มีการเคลื่อนไหว คล้ายคลึงการเคลื่อนไหวของข้อจริงมากที่สุด
สาเหตุปวดข้อสะโพกเรื้อรัง
สาเหตุที่พบบ่อยของการปวดข้อสะโพกเรื้อรัง คือ โรคหัวกระดูกสะโพกขาดเลือด โรคข้อเสื่อม โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ และโรคข้อเสื่อมจากอุบัติเหตุ
- โรคหัวกระดูกสะโพกขาดเลือด (Avascular necrosis) เป็นภาวะที่หัวกระดูกสะโพกขาดเลือดมาเลี้ยง ทำให้หัวกระดูกสะโพกยุบตัวพบบ่อยในคนที่มีอายุประมาณ 30 – 40 ปี สาเหตุมักเกิดจากการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์, ยาสเตียรอยด์, อุบัติเหตุกระดูกสะโพกเคลื่อนหรือคอกระดูกสะโพกหักเคลื่อน และการฉายรังสีบริเวณกระดูกสะโพก
- โรคข้อเสื่อม (Osteoarthritis) มักเกิดในผู้ป่วยอายุมากกว่า 50 ปีและบ่อยครั้งมีประวัติครอบครัวเป็นโรคข้อเสื่อม บางครั้งอาจเกิดจากการกระตุ้นให้ผิวข้อไม่เรียบแต่กำเนิด เมื่อผิวข้อสะโพกที่ไม่เรียบมาเสียดสีกันก็เป็นเหตุให้ปวดข้อสะโพกและมีการเคลื่อนไหวที่ติดขัด
- โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ (Rheumatoid Arthritis) เป็นโรคที่เกิดการอักเสบของเยื่อหุ้มข้อ ก่อให้เกิดอาการอักเสบแบบไม่ติดเชื้อ เกิดได้กับข้อต่าง ๆ ทั่วร่างกาย มีอาการอักเสบแบบเป็น ๆ หาย ๆ เกิดการทำลายของผิวข้อ ผู้ป่วยมักมีอาการหลายข้อ ที่พบบ่อยคือข้อนิ้วมือ มักมีอาการข้ออักเสบมาเป็นเวลานาน
- โรคข้อเสื่อมจากอุบัติเหตุ (Traumatic Arthritis) เกิดตามหลังการบาดเจ็บหรือกระดูกหักบริเวณข้อสะโพกผิวข้ออาจถูกทำลาย หรือเกิดภาวะหัวสะโพกขาดเลือด ทำให้เกิดการปวดสะโพกข้อยึดเป็นโรคข้อสะโพกเสื่อมในที่สุด
- โรคคอกระดูกสะโพกหัก (Femoral neck fracture) พบได้ในทุกกลุ่มอายุ แต่จะพบมากในผู้สูงอายุ โดยเฉพาะผู้ที่มีโรคกระดูกพรุนที่ประสบอุบัติเหตุกระแทกบริเวณกระดูกสะโพก
- ข้อสะโพกผิดปกติแต่กำเนิด (Congenital Hip diseases) เป็นข้อสะโพกเสื่อมที่เป็นผลต่อเนื่องมาจากข้อสะโพกพัฒนาการผิดปกติที่เกิดขึ้นในวัยเด็ก แต่มีอาการเสื่อมเมื่อมีอายุมากขึ้น
เมื่อไรที่ต้องรับการผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกเทียม
ข้อบ่งชี้สำหรับการผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกเทียม
- เจ็บปวดข้อสะโพกมาก จนจำกัดกิจกรรมในชีวิตประจำวัน เช่น การเดินหรือการงอสะโพก
- เจ็บปวดสะโพกเกิดขึ้นตลอดเวลาในขณะพัก ทั้งกลางวันและกลางคืน
- ปวดตึงในข้อสะโพก จนจำกัดความสามารถในการเคลื่อนไหวหรือการยกขา
- เมื่อรับการรักษาทางยาอย่างเต็มที่ ร่วมกับการรักษาทางกายภาพบำบัดและการใช้อุปกรณ์ช่วยพยุงเดิน ผู้ป่วยก็ยังมีอาการไม่ดีขึ้น หรือมีอาการบรรเทาเพียงเล็กน้อย
- เกิดอันตรายหรือผลข้างเคียงที่รุนแรงจากการใช้ยา
- กระดูกสะโพกหักชนิดที่ไม่เหมาะสมที่จะรักษาด้วยวิธีใช้โลหะยึดดามกระดูก
- การผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกเทียมแนวใหม่ แบบไม่ตัดกล้ามเนื้อ
ส่วนประกอบข้อสะโพกเทียม
- ข้อสะโพกเทียมมีส่วนประกอบสำคัญ 4 ส่วน ได้แก่
- เบ้าสะโพกเทียม ทำมาจากโลหะ ยึดกับเบ้าสะโพกที่กระดูกเชิงกราน
- ส่วนผิวเบ้าสะโพก ทำมาจากพลาสติกชนิดพิเศษ ทำหน้าที่เป็นผิวสัมผัสกับหัวสะโพกเทียม
- ส่วนหัวสะโพกเทียม ทำมาจากโลหะ มีรูปร่างกลมคล้ายกับกระดูกหัวสะโพกเดิม
- ก้านสะโพกเทียม ทำมาจากโลหะ ยึดเข้าไปกับโพรงกระดูกต้นขาส่วนต้น
ข้อดีของการผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกเทียม
- ปวดลดลง
- ฟื้นตัวไวขึ้น เนื่องจากไม่มีการตัดกล้ามเนื้อ
- แผลผ่าตัดเล็กลง
- แพทย์ผู้ทำการผ่าตัดสามารถวางตำแหน่งข้อสะโพกเทียมในการผ่าตัดซ่อมได้ดีกว่าการผ่าตัดแบบปกติ
- อัตราการหลุดของข้อสะโพกเทียมต่ำ
- ขณะผ่าตัดแพทย์สามารถใช้เครื่องเอกซเรย์ชนิดพิเศษเพื่อตรวจสอบการวางตำแหน่งของข้อสะโพกเทียมว่าอยู่ในตำแหน่งที่ถูกต้องหรือไม่
- ใช้ระบบคอมพิวเตอร์นำวิถี (Computer Navigation) ในการตรวจสอบตำแหน่งของข้อสะโพกเทียม
- ประเมินความยาวขาหลังผ่าตัดให้มีความยาวเท่ากันได้ง่าย
ข้อห้ามและสิ่งที่ควรระวัง
- ข้ออักเสบติดเชื้อที่ยังมีการอักเสบอยู่
- ผู้ป่วยมีกล้ามเนื้อรอบข้อสะโพกอ่อนแรงมากและอาจทำให้ข้อสะโพกหลุดเคลื่อนได้ง่าย
- ผู้ป่วยที่มีโรคทางระบบประสาทและกล้ามเนื้อที่จะมีผลกระทบต่อข้อสะโพกที่จะทำผ่าตัด
- ผู้ป่วยที่มีโรคเลือดหรือหลอดเลือดที่มีอัตราการเกิดภาวะแทรกซ้อนสูง
- ผู้ป่วยที่เกิดภาวะกระดูกพรุนที่รุนแรงมากบริเวณข้อสะโพก
- ผู้ป่วยที่อ้วนมาก ๆ
บทสรุป
ประโยชน์ของการผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกเทียม คือ การช่วยรักษาให้ผู้ป่วยไม่รู้สึกเจ็บหรือปวดจากการเสื่อมสภาพของข้อสะโพก เมื่อเดินลงน้ำหนักก็ไม่เจ็บ และเดินได้อย่างปกติ ขยับข้อสะโพกได้ดี ไม่ติดขัด และขากลับมามีความสั้นยาวตามปกติเท่ากับขาอีกข้าง ในกรณีที่อีกข้างก็ไม่มีโรคข้อสะโพกเสื่อมเช่นกัน โดยการเปลี่ยนข้อสะโพกเทียมจะมีประสิทธิภาพและได้ผลดีที่สุด ในผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงหรือมีสะโพกผิดรูปอย่างมาก ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถกลับไปเคลื่อนไหวได้อย่างสะดวกเช่นเดิม และสามารถใช้ชีวิตประจำวันได้อย่างมีความสุขมากขึ้น







